KAYA GAZI

KAYA GAZI ; 1-Kaya gazı, yeraltında şist adı verilen kayaçların içine sıkışmış olan bir çeşit doğalgazdır. Kömür yatağı metanı, sıkı kumtaşı ve metan hidratlarla birlikte, doğalgaz kaynakları arasında yer alan Kaya gazını ilk çıkarma çalışmaları ise, iki yüzyıl öncesine dayanıyor…
Kayanın öncelikle hapsettiği gazı serbest bırakır hale getirilmesi gerekiyor. Bunun için de hidrolik kırılma yani ‘Fracking’ denilen gazın bulunduğu kayanın içinde kırılmalar yaratıp basınçlı suyla yüzeye çıkarılıyor.
2- 1980 yılı sonrası ABD, çeşitli devlet teşvikleriyle bu konuda iddialı. İlk kaya gazı üretimi, ABD, New York eyaletinde 1821 yılında gerçekleştirildi ve 1970 yılında endüstriyel ölçekte üretim sağlandı. Kaya gazının hidrolik çatlatma yöntemi ise yine ilk olarak 1950’li yıllarda ABD’nin Ohaio Eyaletinde uygulandı. Bugün ABD’deki yaklaşık bir milyon kuyuda bu yöntemin kullanıldığı ileri sürülüyor. ABD’de hâli hazırda 34 eyalette toplam 450 bin kaya gazı kuyusu faaliyet halinde.
Kaya gazının çıkarılma maliyeti, doğalgaza göre 2 kat daha pahalı durumda fakat uygun teknoloji ve yeterli mühendislik çalışmaları ile bu maliyet düşürülmeye çalışılıyor.
3- Neredeyse bütün ülkelerde az ya da çok kaya gazı bulunuyor. Yeterli teknolojiler geliştirildiğinde ise enerji ihracatında tekel olan ülkelerin tekeli kaya gazı ile birlikte böylece kırılacak. Özellikle Rusya bu konuda endişeli. Çünkü Rusya’nın artık doğalgazını satamayacağı, buna karşın ABD’nin zaten yeterli olan teknolojisiyle bu gazı ihraç etmeyi amaçladığı biliniyor. Son günlerde bunun için Senato’dan onay alınması bekleniyor.ABD, Çin, Kanada ve Avustralya kaya gazı konusunda en çok rezervi bulunan ülkeler arasında… Tahmini kaya gazı rezervinde ise, ilk sırayı Çin alıyor. Avrupa’da ise Norveç ve Polonya 80 ve 187 milyar metreküp tahmini rezerv ile ön sıralarda… Brezilya ve Arjantin de kaya rezervi yüksek ülkeler arasında.
4- Yıllık doğalgaz tüketimi 50 milyar metreküp olan Türkiye, kaya gazında henüz kesin olmamakla birlikte dünyada hatırı sayılır ülkeler konumunda olduğu iddia ediliyor. Kaya gazının petrol fiyatlarını yüzde 40 aşağı çekebileceği öne sürülüyor. TPAO ile dev petrol şirketleri Shell, TransAtlantic ve Valuera sismik çalışmalarını sürdürüyor. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), kaba bir tahmini hesapla 20 trilyon metreküplük kaya gazı rezervi olabileceğini bildirdi. Güneydoğu Anadolu’da arama çalışmaları ise başlamış durumda. Bu yıl içinde ilk sondaj ve arama kuyusu açılacak. Trakya havzasında da bir başka şirket arama ve üretim çalışmalarını sürdürüyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Trakya, Karadeniz, Doğu Anadolu, Tuz Gölü civarı ve Toroslar, kaya gazı olduğu düşünülen alanlar.
5- ABD, enerji kaynağı olarak kaya gazını devreye çoktan sokmuş durumda. Üretime dönüştürmek için bütün çalışmaları yapmış durumdalar.Ama daha Çin devreye girmedi. 2030’da ise Çin’in üreteceği kaya gazı ile petrolü ile birinci sırada olan Ortadoğu’ya ve doğalgazı ile birinci sırada olan Rusya’ya rakip olması öngörülüyor. Şu anda ABD, enerjisinin 4’te 3’ünü, doğalgazının ise yüzde 95’ini ithal ediyor.
6- Kaya gazı, dünya enerji denklemini yeniden oluşturacak. Özellikle Rusya, Çin ve ABD açısından…Kaya gazı şu anda ABD’yi süper güç haline getirdi. ABD’nin dünya enerji denklemindeki yerini daha da sağlamlaştırdı. ABD, petrol ithal eden ülke konumundan, kaya gazı ihraç eden ülke konumuna geçecek. Böylece enerji bağımlılığından da kurtulacak. Bu günlerde ABD, sıvılaştırılmış doğalgaz ihracatı yapabilmek için senatodan izin çıkarılmasını bekliyor.
7- Kısa bir süre sonra ABD’nin kaya gazı, Rusya’nın doğalgazıyla karşı karşıya gelecek. Bunun için kaya gazı için ihracatı için şimdiden Panama kanalı genişletiliyor.
Çin’de ise durum şu; kaya gazı teorik rezervinin ABD’dekinden daha fazla olduğu söyleniyor. Ama Çin’in kaya gazının kullanılır hale getirilmesi için gereken teknolojiye erişmesi gerekiyor.
8- Kullandığı enerjinin %75'ini, petrolün %92'sini, doğalgazın %98'ini ithal eden ülkemiz için kaya gazı önemli bir enerji alternatifi olarak kullanılmayı bekliyor. Kaya gazının çıkarılarak, enerji kaynağı olarak kullanılması, ülkemizin doğal gaz da yurt dışına ve özellikle de Rusya'ya olan bağımlılığının azalmasına yardımcı olacaktır. Enflasyonun, işsizliğin, cari açığın en büyük nedeni olan enerji ithalatı, kaya gazının kullanılmasıyla birlikte düşürülebilecektir.
9- Ülkemizin herhangi bir yerinde üretilecek kaya gazı, ülkemizin bütün doğal gaz ihtiyacını karşılayabilir ve ilave istihdam oluşturabilir. Diğer taraftan dünya da kaya gazı kullanımının artışıyla birlikte, ihtiyaçtan daha fazla doğal gaz piyasaya arz edileceğinden, doğal gaz fiyatları düşmeye başlayacaktır. Bu durum, ülkemizin enerji faturasının düşmesini ve cari açığın azalmasını da beraberinde getirecektir. Ayrıca, çözüm süreci ile birlikte Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da kaya gazı çalışmalarını hızlandırdıklarını söyleyen Shell Türkiye Başkanı Erdem, Diyarbakır sondajında bin metreye ulaştıklarını, ancak rezerv için 3500 metreye inilmesi gerektiğini belirtmiştir. (Enerji Enstitüsü, Prof.Dr.Abdurrahman Satman,Su Politikaları Uzmanı Dursun Yıldız ve TUTEV Enerji Dan.Serdar İskender 'in değerli bilgilerinden derlenmiştir)